Zorunlu BES nedir?

Zorunlu BES yeni bir sistem değil. Bireysel Emeklilik Sistemi ilk olarak 2001 yılında çıkarılan 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile uygulanmaya başlamıştı. Daha önceki yıllarda çeşitli özel sigorta şirketleri “hayat sigortası” adı altında “bireysel emeklilik” benzeri uygulamalar yapıyordu.

  BES’e 18 yaşın üzerinde fiil ehliyetine sahip her birey gönüllü olarak ve kendilerinin serbestçe belirleyeceği katkı oranına göre katılmaktaydı. Zorunlu BES ile sistem bağımlı çalışanlar için zorunlu hale getirildi ve Kademeli olarak 1000 ve üzeri işçi çalıştıran işverenler için 1 Ocak 2017’de yürürlüğe girdi.

999 ve altı işçi çalıştıran işyerleri ise aşağıdaki kademelerde zorunlu bireysel emeklilik sistemine dahil olacak:

·         Çalışan sayısı 250 ve üzerinde ancak 1000’den az olan işverene bağlı olarak çalışanlar 01.04.2017 tarihinden itibaren,

·         Çalışan sayısı 100 ve üzerinde ancak 250’den az olan işverene bağlı olarak çalışanlar 01.07.2017 tarihinden itibaren,

·         Çalışan sayısı 50 ve üzerinde ancak 100’den az olan işverene bağlı olarak çalışanlar 01.01.2018 tarihinden itibaren,

·         Çalışan sayısı 10 ve üzerinde ancak 50’den az olan işverene bağlı olarak çalışanlar 01.07.2018 tarihinden itibaren,

·         Çalışan sayısı 5 ve üzerinde ancak 10’dan az olan işverene bağlı olarak çalışanlar 01.01.2019 tarihinden itibaren,

·         Kimler Zorunlu BES’e tabi?

Zorunlu bireysel emeklilik sistemine Bes sözleşme tarihi itibariyle 45 yaşını doldurmamış olanlar ile, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4. Maddesinin (a) SGKve (c)Emekli Sandığı  bentlerine göre çalışanlar, işverenin belirlediği bir emeklilik sözleşmesi dahilinde zorunlu emeklilik planına dahil ediliyor.

·         Çalışanlar tarafından başvuru yapılması gerekiyor mu?

Hayır. Yukarıda belirtilen tarihler arasında zorunlu bireysel emeklilik sistemine dahil olan işyerlerinde çalışmaya başlayan çalışan, hizmet akdinin yürürlüğe girmesiyle birlikte kendiliğinden emeklilik planına dahil edilecektir.

·         Ne kadar kesinti yapılacak?

Çalışanların katkı payları, çalıştıkları aya ait prime esas kazancın %3’ü oranında hesaplanacak. Bu kapsamda çalışanların prime esas kazançları üzerinden kesilen bireysel emeklilik prim tutarları, çalışanın ücretinin ödeme gününü takip eden iş günü işveren tarafından emeklilik şirketine aktarılacak.

2017 yılı için prime esas kazanç alt sınırı 1.777,50 lira (asgari ücret) üst sınırı ise 13.331,40 lira olarak uygulanıyor. Asgari ücretli çalışanlar için aylık 53 TL (1.777,50 x %3) olacak. Kesinti tutarı en fazla 399 TL (13.331,40 * % 3) olabilir.

Daha yüksek katkı payı kesilmesi talep edilebilir mi?

·         Evet. Çalışan, otomatik katılımına ilişkin emeklilik sözleşmesinde belirlenen tutardan daha yüksek bir tutarda kesinti yapılmasını işverenden talep edebilecektir.

·          Zorunlu BES Zorunlu mu?

Çalışan, zorunlu bireysel emeklilik sistemine dahil olduğunu bildirildiği tarihi takip eden iki ay içinde sözleşmeden cayabilir. Bu konudaki iradesini emeklilik şirketine yazılı olarak bildirmesi gerekmektedir.

·         Emeklilik şirketi nasıl seçilecek?

İşverenler, otomatik katılım için Hazine Müsteşarlığı tarafından yetkilendirilmiş en az bir emeklilik şirketi ile emeklilik sözleşmesi imzalamak zorundadır.

Ayrıca işverenler, katkı paylarının yönlendirileceği fonlara ilişkin olarak çalışanların “faiz içeren” veya “faiz içermeyen” şeklindeki tercihlerini de almak, tercihte bulunmayanlar adına tercihte bulunmak, çalışan bilgilerini şirkete göndermek ve çalışanın sözleşmesi ile ilgili olabilecek taleplerini de emeklilik şirketine iletmekle de yükümlüdür.

·         Ya kesinti yapılmazsa?

Zorunlu bireysel emeklilik sisteminde sorumluluk işverene aittir. Çalışanın uğrayacağı parasal kayıptan işverenler sorumludur.

Cayma halinde, ödenen katkı payları varsa yatırım gelirleri ile birlikte 10 iş günü içinde çalışana iade edilir.

·        Devlet katkısı ne kadar?

Çalışan, %25 devlet katkısından yararlanacak. Bunun yanında çalışan cayma hakkını kullanmaması durumunda, sisteme girişte bir defaya mahsus olmak üzere 1.000-TL tutarında ek devlet katkısı da sağlanacak. Herkese %25 devlet katkısı yok! İlk 3 yılda sistemden ayrılanlara hiç devlet katkısı verilmeyecek.

                                                                                  Mali Müşavir

                                                                                Gökhan ŞAHİN